Άρθρο συναδέλφου

Αναδημοσιεύουμε άρθρο συναδέλφου. Το ιστολόγιο είναι ανοικτό σε παρόμοια κείμενα, συναδέλφων ή μη, τα οποία μπορείτε να στέλνετε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: asy.yeka@gmail.com"Οι απόψεις των ανώνυμων συγγραφέων/σχολιαστών, ή όσων δημοσιεύουν επώνυμα κείμενα με όνομα διαφορετικό της διαχείρισης του ιστολογίου (transistor69), δεν εκφράζουν αναγκαστικά τις απόψεις του ιστολογίου της ΑΣΥ. Αυτές διαμορφώνονται αφού συζητηθούν και συμφωνηθούν στις συνελεύσεις μας ή με άλλες συλλογικές διαδικασίες (π.χ. ανταλλαγή ηλ.μηνυμάτων) και φέρουν την υπογραφή Α.Σ.Υ."

Πηγή: http://kritikieglimatologia.blogspot.gr

Κατερίνα Καλιάρα. Νεοφιλελεύθερες πολιτικές και επισφαλής γυναικεία εργασία: Η έμφυλη διάσταση της εργασίας.

Τα ζητήματα της γυναικείας εργασίας και οι εργοδοτικές παραβάσεις σε βάρος τους δεν βρίσκονται στην αιχμή του επιστημονικού προβληματισμού στην Ελλάδα, παρά τη σφοδρότητα της εργοδοτικής εκμετάλλευσης που υφίστανται λόγω του φύλου τους. Κατά την είσοδο τους στον εργασιακό βίο  και κατά τη διάρκεια αυτού οι γυναίκες καλούνται να αντιμετωπίσουν εδραιωμένες πεποιθήσεις, φόβους ή ασυμβίβαστες διαφορές μεταξύ των πολλαπλών κοινωνικών ρόλων που καλούνται να εκπληρώσουν. Με αυτήν την έννοια η γυναίκα καλείται να αντιμετωπίσει δυσχέρειες στους ρόλους της μέσα και έξω από την οικογένεια ειδικά μετά την εφαρμογή των μνημονίων στην Ελλάδα που επέβαλαν νέα οικονομικά δεδομένα και οδήγησαν στην συρρίκνωση του εισοδήματος από την εργασία, στην δραματική αύξηση της ανεργίας και στην κατάρρευση των δομών πρόνοιας.

Οι πολλαπλές παραβιάσεις των δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην εργασία προκαλούν συναισθήματα στεναχώριας, ματαίωσης, λύπης, αγωνίας και φόβου που εξαιτίας του πολλαπλού φορτίου των σχέσεων που επωμίζονται στην καθημερινή τους ζωή, επηρεάζει αρνητικά ολόκληρη την οικογένεια με καταστροφικές συνέπειες για την ψυχική υγεία και την ανάπτυξη των παιδιών. Η γυναίκα ταυτίζεται με τα χαρακτηριστικά ενός υποταγμένου, σιωπηλού, αόρατου και υπομονετικού υποκειμένου, χωρίς εργασιακά δικαιώματα και στην καλύτερη περίπτωση καταλαμβάνει θέσεις επισφαλούς, άτυπης, κακοπληρωμένης και κοινωνικά υποτιμημένης εργασίας. Ταυτόχρονα καλείται να ανταπεξέλθει και στον διπλό φόρτο εργασίας που προκύπτει από τα εργασιακά και τα οικιακά καθήκοντα.

Η κρίση στην Ελλάδα και οι εφαρμοζόμενες πολιτικές χειροτέρεψαν τις συνθήκες και τους όρους εργασίας ειδικά των γυναικών που συνδέονται με ένα βαρύ φορτίο ευθυνών (μετανάστριες, αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών, άτομα με αναπηρία κ.λ.π.). περιορίζοντας το εισόδημά τους σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μην μπορούν να σχεδιάσουν ούτε το επαγγελματικό τους μέλλον, ούτε να κάνουν όνειρα για τη ζωή τους (Aliki Angelidou, «Coping with precarity: neoloberal global politics andfemale migration from Bulgaria to Greece (Taking the lead from the case ofKonstantina Kuneva» , Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 140-141 Β΄-Γ΄ (2013), σ. 228). Η δολοφονική επίθεση εναντίον της Κωνσταντίνας Κούνεβα συνδέεται ακριβώς με την τόλμη να διεκδικήσει συνδικαλιστικά εργασιακά δικαιώματα η γυναίκα εργαζόμενη που θα έπρεπε κανονικά να υπομένει, να συμμορφώνεται με τις εργοδοτικές αυθαιρεσίες. Συνεπώς, στο πρόσωπό της «έβλεπαν μια απειλητική κατάλυση της τάξης, μια απόκλιση από το βολικό γι΄ αυτούς καθεστώς σιωπής και αφάνειας. Αυτή η φωνή έπρεπε να καταπνιγεί με κάθε τρόπο - με τρόπο μάλιστα, εξόχως αρρενωπό» (Αθανασίου, Α. στο Ε. Αβδελα, Γ. Κουζής, Ι. Λαλιώτου, Β. Παπαθανάση, Π. Χαντζαρούλα, Α. Ψαρρά, Επισφαλής εργασία, «γυναικεία εργασία», Νεφέλη, Αθήνα 2009, σ. 7).

Σύμφωνα με αναφορές της  Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) στις χώρες που κυριαρχεί η άτυπη εργασίας, οι διακρίσεις λόγω μητρότητας είναι συχνές και για το λόγο αυτό η Οργάνωση συστήνει στις χώρες να ενδυναμώσουν τους ελεγκτικούς μηχανισμούς και την παροχή υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών με κριτήρια υψηλής ποιότητας και εύκολης προσβασιμότητας. Η ίδια οργάνωση επισημαίνει ότι δεν μπορεί να επιτευχθεί ουσιαστικά η ισότητα των φύλων, εφόσον δεν καταστεί αναγκαιότητα και άμεση προτεραιότητα η προστασία των γυναικών λόγω μητρότητας (www.ilo.org/global/about-the-ilo/newsroom/news/WCHS-242325/lang--en/index.htm). Στην Ελλάδα όπου απουσιάζει ένα επαρκές θεσμικό πλαίσιο ελέγχου, οι εργοδότες δεν διστάζουν να διαπράττουν βαρβαρότητες, παραβιάζοντας τους νόμους που προστατεύουν τις γυναίκες κατά την εγκυμοσύνη και τη λοχεία, καθώς και δεκαοχτώ μήνες μετά την επιστροφή τους στην εργασία. Είναι σαν να θεωρούν ότι οι γυναίκες εργαζόμενες προσέρχονται στην εργασιακή σχέση σαν να μην κουβαλάνε κανένα άλλο πεδίο κοινωνικών σχέσεων. Πρόκειται για συμπεριφορά που στόχο έχει την επέκταση του εργοδοτικού ελέγχου και του πειθαναγκασμού των ωρών της ημέρας, εκτός των εργασιακών καθηκόντων (Καλλιάρα, Αικ. , Παραβιάσεις της εργοδοσίας σε βάρος των εργαζόμενων και εξελίξεις στην εργατική νομοθεσία, Αθήνα 2014, σσ.132-133).

Ο σεξιστικός διαχωρισμός των εργασιών σε αντρικές και γυναικείες, ενώ στην ουσία πρόκειται για δουλειές που απαιτούν τις ίδιες δεξιότητες και τον ίδιο μόχθο, παρέχουν στους εργοδότες το άλλοθι της άνισης αμοιβής με βάση το φύλο. Στην πράξη οι γυναίκες αμείβονται λιγότερο για τις κοπιαστικές και επιβλαβείς για την υγεία τους «γυναικείες» εργασίες που εκτελούν, όπως για παράδειγμα συμβαίνει στην κατ΄ οίκον αμειβόμενη εργασία, στην εργασία φασόν όπου δεν υπάρχουν διαχωριστικά όρια μεταξύ οικογένειας και εργασίας.

Η κρίση που υπόταξε τις πιο αδύναμες καπιταλιστικές οικονομίες σε νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση με διακηρυγμένο σκοπό την πειθάρχηση του χρέους τους, δημιούργησε βαθιές ανισότητες και τεράστιες αδικίες, ενώ οδήγησε στην κατάλυση του κοινωνικού κράτους και στην αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης. Η αποδόμηση του εργατικού δικαίου με αιχμή του δόρατος την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας και των συλλογικών διαπραγματεύσεων και την αντικατάστασή τους από τις επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας και την ατομική διαπραγμάτευση, πεδίο στο οποίο ο εργοδότης είναι κυρίαρχος, στέρησε από πολλούς εργαζόμενους τη δυνατότητα της επιβίωσης με αξιοπρέπεια. Οι νέες συνθήκες που δημιουργήθηκαν στις εργασιακές σχέσεις επηρέασαν στο μέγιστο βαθμό τη ζωή των γυναικών, των μεταναστών και των νέων. Επιπρόσθετα, οι παραπάνω κατηγορίες εργαζόμενων που ήδη αντιμετώπιζαν δυσκολία πρόσβασης στην αγορά εργασίας και πριν την κρίση, επλήγησαν με δριμύτητα από την ανεργία μετά την επιβολή της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, γεγονός που τις κατέστησε ευάλωτες, λόγω της άρσης των προστατευτικών διατάξεων περί συλλογικής διαπραγμάτευσης στην αποδοχή της θέλησης του εργοδότη.

Όπως επισήμανε άνεργη γυναίκα: «Με τους νέους μειωμένους μισθούς μέσω επιχειρησιακών συμβάσεων ή και ατομικών συμφωνιών που παράνομα μας ζητούν οι εργοδότες να υπογράψουμε, ότι αποδεχόμαστε τη μείωση μισθών, χάνεται η αξιοπρέπειά σου, η υπόστασή σου σαν άνθρωπος, δεν  μπορείς πλέον να ζήσεις μ΄ αυτούς τους μισθούς, να προγραμματίσεις τη ζωή σου. Δεν υφίστασαι πλέον, διότι δεν μπορείς να πληρώσεις, αυτό κάπου το διάβασα, ότι δηλαδή υπάρχεις μόνο αν μπορείς να πληρώσεις. Δηλαδή, εκεί που έχεις μεγαλώσει με κάποιες αξίες, με κάποια δεδομένα, πρέπει να τα αρνηθείς. Αυτό που θεωρούσες δεδομένο, δικαίωμά σου, τώρα θεωρείσαι παράλογος ή και παράνομος αν το ζητάς. Και πως θα μεγαλώσεις ένα παιδί τώρα, τι θα του πεις; Ότι μην διαβάζεις παιδί μου, για  να πετύχεις ση ζωή σου, αλλά να έχεις μία μεγάλη γλώσσα για να γλύφεις. Θα υπάρχουν αυτοί οι λίγοι που κρατούν καίριες θέσεις, οι πολιτικοί, οι επιχειρηματίες και αφού δεν θα προστατεύεσαι, ούτε από τις απολύσεις, ούτε από την σχεδόν άμισθη εργασία, αφού θα είσαι ή κακοπληρωμένος ή άνεργος, γιατί άλλη τύχη δεν υπάρχει πια για τους ανθρώπους αυτής της χώρας, θα κοιτάζουν να σε εκμεταλλεύονται, γιατί θα είναι κομπλεξικοί ή για να κρατήσουν την εξουσία τους ή  για να καρπωθούν περισσότερο τον ιδρώτα σου. Και πως θα διεκδικείς το δικαίωμά σου στη ζωή; Και αν είσαι γυναίκα πως θα προστατευτείς απέναντι σε εργοδότες – φαλλοκράτες; Και που θα βρίσκει καταφύγιο ο εργαζόμενος; Ποιος ανύπαρκτος νόμος θα τον δικαιώνει, ποια ανύπαρκτη δημόσια υπηρεσία; Αυτά έχω να πω εγώ από την πείρα μου σαν πρόσφατα απολυμένη. Αρνήθηκα τη μείωση του μισθού μου κατά 20% και έλαβα, αφού απευθύνθηκα και στην επιθεώρηση εργασίας, όσα μου οφείλονταν και τώρα μ΄ αυτά τα λίγα και το επίδομα ανεργίας, δεν ξέρω μέχρι πόσο θα επιβιώσω» ( Καλλιάρα, Αικ. , Παραβιάσεις της εργοδοσίας σε βάρος των εργαζόμενων και εξελίξεις στην εργατική νομοθεσία, Αθήνα 2014, σ. 270).

Αναμφίβολα η εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας είναι ζωτικής σημασίας στη μάχη για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών και την απόδοση δικαιοσύνης. Ωστόσο, τείνει να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η απουσία της κρατικής πρόνοιας σε άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής (π.χ. δομές φροντίδας παιδιών και ηλικιωμένων) δημιουργούν μόνιμες διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα η τυπική ισότητα να εξοβελίζει την ουσιαστική ισότητα. Με την έννοια αυτή, οι νομικές ρυθμίσεις που στοχεύουν στην προστασία των γυναικών κατά την είσοδό τους στην απασχόληση, συνιστούν κενό περιεχομένου, όσο αντιμετωπίζουν τις γυναίκες ως ίσες μόνον απέναντι στο νόμο.

Η Κατερίνα Καλλιάρα είναι διδάκτορας Κοινωνιολογίας, στο πεδίο της Εγκληματολογίας και αντικείμενο την εγκληματικότητα σε βάρος της εργασίας.