Η τρίτη, κρυφή, επιλογή μας στο δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015

Δημοσιεύουμε κείμενο συναδέλφου, με αφορμή το δημοψήφισμα στις 5 Ιουλίου 2015 και τις σχετικές εξελίξεις.
Το ιστολόγιο της "Ανοικτής Συνέλευσης" είναι ανοικτό σε κείμενα, συναδέλφων ή μη.   Μπορείτε να στέλνετε τα κείμενα στην ηλεκτρονική διεύθυνση: asy.yeka@gmail.com
 
 "Οι απόψεις των ανώνυμων συγγραφέων/σχολιαστών, ή όσων δημοσιεύουν επώνυμα κείμενα με όνομα διαφορετικό της διαχείρισης του ιστολογίου, δεν εκφράζουν αναγκαστικά τις απόψεις του ιστολογίου της Ανοικτής Συνέλευσης.  Αυτές διαμορφώνονται αφού συζητηθούν και συμφωνηθούν με συλλογικές διαδικασίες και φέρουν την υπογραφή <Ανοικτή.Συνέλευση Υπαλλήλων>." 

του Γιάννη Κοντού

Εκτός από το «ναι» και το… όχι και τόσο «όχι», υπάρχει και μια άλλη δυνατότητα, η θεσμικά προβλεπόμενη απαξίωση του αποτελέσματος μέσω μιας μαζικής αποχής μας πάνω από 60% (παρ.3 του άρθρου 16 ν.4023/2011).

Η κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο να προσφύγει στην παρούσα συγκυρία σε δημοψήφισμα με θέμα την έγκριση από τους έλληνες πολίτες «της πρότασης των τριών θεσμών».  Το δημοψήφισμα αυτό είναι μόλις το 8ο από τότε που συστάθηκε το ελληνικό κράτος (1831) και απέχει 41 χρόνια από το προηγούμενο, που αφορούσε την επιλογή πολιτεύματος, μεταξύ αβασίλευτης και βασιλευόμενης δημοκρατίας. 

Χρησιμοποιείται έτσι, μετά από πολύ καιρό, ένα εργαλείο που υπό σωστές συνθήκες προσδίδει στοιχεία (ή επιφάσεις, ανάλογα με το πρίσμα θέασης) αμεσοδημοκρατικότητας στα αστικά πολιτεύματα κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.  Σύμφωνα δε με τον «Κώδικα Βέλτιστης Πρακτικής για τα Δημοψηφίσματα», που συνέθεσε η λεγόμενη Επιτροπή της Βενετίας του Συμβουλίου της Ευρώπης, για τις  σωστές αυτές συνθήκες ισχύει ότι[i] «η προσφυγή στη δημοψηφισματική διαδικασία προσλαμβάνει ουσιαστική σημασία μόνο υπό τον όρο ότι λαμβάνει χώρα εντός ενός πολιτικού πλαισίου που να εγγυάται την πλήρη πληροφόρηση, τον ελεύθερο πολιτικό διάλογο, την ανταλλαγή απόψεων και την ελευθερία διαμόρφωσής τους από τους ψηφοφόρους.» 

Είναι προφανές ότι αυτές οι συνθήκες δεν τηρούνται στην ουσία τους. Το πολύ σύντομο χρονικό διάστημα για τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος, οι εκβιαστικές καταστάσεις στον χρηματοπιστωτικό τομέα (πχ περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων), η επιλογή χρονικής στιγμής στα όρια λήξης της χρηματοοικονομκής «στήριξης» από την τρόικα, η ολωσδιόλου καθυστερημένη επίσημη δημοσιοποίηση των κειμένων επί των οποίων καλούμαστε να αποφασίσουμε, οι παρενέργειες που βαίνουν αυξανόμενες ελλείψει σχεδίων αντιμετώπισης (πχ συνθήκες έλλειψης σε φάρμακα, επιτεινόμενη ασφυξία ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις), είναι κάποια από τα δεδομένα που διαμορφώνουν ένα πλαίσιο εντελώς δυσμενές για την ορθή διεξαγωγή του δημοψηφίσματος.   

Κάθε σημείο από τα παραπάνω, και άλλα τόσα, χρήζουν ξεχωριστής ανάλυσης.  Κάτι τέτοιο ξεφεύγει βέβαια από την εμβέλεια και τον σκοπό του παρόντος κειμένου.  Ωστόσο, αξίζει να σταθούμε για λίγο στη δικαιολόγηση του ανεπαρκέστατου χρόνου για ενημέρωση, συζητήσεις και διαμόρφωση γνώμης.  Προτάσσεται εδώ το επιχείρημα ότι βρεθήκαμε ενώπιον "απρόοπτων" και "απρόβλεπτων" εξελίξεων που απαιτούσαν ταχύτητα  στις διαδικασίες, επειδή μια μακρά περίοδος ενημέρωσης και προετοιμασίας θα είχε ακόμα μεγαλύτερες επιπτώσεις στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, στις αγορές κλπ - επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται (να μην ξεχνάμε) κατά κόρον και από μη δημοκρατικά καθεστώτα για επιβολή άμεσων καταστάσεων εκτάκτου ανάγκης.  Διατηρώ την εντελώς αντίθετη άποψη.  Τίποτα δεν ήταν απρόβλεπτο ή απρόοπτο.  Εκτός και αν οι πολιτικοί μας, οι ειδήμονές μας και οι "ινσάιντερ" μας ταξίδευαν σε άλλες διαστάσεις.

Όπως επίσης, είναι πολύ αμφιλεγόμενο κατά πόσο ικανοποιείται η απαίτηση για σαφήνεια των ερωτημάτων, μια από τις βασικές απαιτήσεις του νόμου 4023/2011, ο οποίος εξειδικεύει τη διαδικασία για την εφαρμογή των προβλέψεων για δημοψήφισμα του άρθρου 44 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος.  Σε ποιο βαθμό «το ερώτημα ή τα ερωτήματα και οι απαντήσεις τους διατυπώνονται κατά τρόπο σαφή;».      

Ακόμα και αυτό το «ναι» (άσχετα αν κάποιος το επιλέξει από μαζοχισμό, ιδεολογία ή φόβο), δεν μπορεί να είναι προφανές τι σημαίνει και συνεπάγεται, χωρίς την κατάλληλη ανάλυση των κειμένων που κατέθεσε η τρόικα – ποιοι και πόσοι έχουν αυτή τη δυνατότητα και δεν επαφίενται απλώς στη δημαγωγική παρουσίαση των δύο αντίθετων πλευρών; 

Τι σημαίνει το «όχι;».  Σημαίνει μήπως, σύμφωνα με την κυβέρνηση, «ναι» στο μνημόνιο των 8 δις[ii] που πρότεινε την προηγούμενη εβδομάδα η ίδια;  

Η επιλογή του «όχι» συνεπάγεται και ένα «όχι» στη γενικότερη διακυβέρνησή μας μέσω μνημονίων;    

Σημαίνει λήξη διαπραγμάτευσης και έξοδο από το ευρώ όπως μηνύεται

με διάθεση αθώας νουθεσίας από τους ευρωπαίους εταίρους μας; 

Ή το όχι αυτό εγγυάται μια επανεκκίνηση για την Ελλάδα, τη στιγμή βέβαια που δεν έχει δουλευτεί ούτε από την κυβέρνηση ούτε από την κοινωνία;

Τι από όλα αυτά ισχύουν;  (αν ισχύει κάτι)

Επιπλέον, τα κείμενα βάσης (οι προτάσεις συμφωνίας της τρόικας), που καλούμαστε να εγκρίνουμε ή απορρίψουμε   είναι πράγματι οι τελικές, προς διάψευση των αντίθετων ισχυρισμών των τροϊκανικών θεσμών;  (σύμφωνα με την ελληνική πλευρά, πάντως, είναι αυτά εδώ).

Οπότε, έχουμε ένα δημοψήφισμα με τις επιλογές ενός (αδιευκρίνιστων συνεπειών) «ναι», και ενός «όχι» που δεν είναι και τόσο «όχι».

 Όμως, ευτυχώς για εμάς, ως πολίτες, στα δημοψηφίσματα μας δίνεται και μια τρίτη επιλογή που δυστυχώς δεν την έχουμε γενικότερα στις εκλογικές διαδικασίες. 

Είναι η επιλογή να απαξιώσουμε, να καταστήσουμε μη αξιόπιστο και δεσμευτικό το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, μέσω της μαζικής αποχής μας.  Αξιοποιώντας την πρόβλεψη της παρ.3 του άρθρου 16 ν.4023/2011 «Το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα είναι δεσμευτικό, όταν στην ψηφοφορία λάβει μέρος τουλάχιστον το σαράντα τοις εκατό (40%) όσων έχουν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους.»

Στα δημοψηφίσματα λοιπόν, υπάρχει η δυνατότητα η αποχή μας να πιάσει τόπο.  Αν κάποιος νοιώθει ότι όλη αυτή η διαδικασία είναι προσχηματική, ότι τον εγκλωβίζει μεταξύ 2 επιλογών που όχι μόνο δεν είναι σαφές τι σημαίνουν αλλά δεν είναι καν εντελώς διακριτές μεταξύ τους, ότι εκτελώντας έτσι ένα δημοψήφισμα υποβιβάζεται ένας εν δυνάμει πρόδρομος θεσμός αμεσοδημοκρατικών λειτουργιών, μπορεί να απέχει, δίνοντας νόημα στη δυσαρέσκειά του συμμετέχοντας σε μια μαζική αποχή.

---

[i]  Χ. Μ. Ακριβοπούλου  & Ν. Γαρυπίδης, Επανεξετάζοντας την αμεσότητα του δημοψηφίσματος στη θεωρία και την πράξη, constitutionalism.gr

[ii]  Δείτε το λάιτ μνημόνιο, σύμφωνα με την ελληνική πρόταση, εδώ και, παρουσιασμένο από κυβερνητικές πηγές, εδώ